در قرن بیست‌ویکم، انقلاب دیجیتال با محوریت هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء (IoT) و اتوماسیون صنعتی، متحول‌کننده‌ی صنعت جهانی بوده است. اصطلاحاتی مانند عصر صنعت 4.0 و عصر «هوش مصنوعی فیزیکی» بر شیوه‌ی طراحی و عملکرد سامانه‌های تولیدی تمرکز دارند. این تحول، نه‌تنها کارایی را بالا برده، بلکه امکان تصمیم‌گیری پیش‌بینانه، انعطاف‌پذیری پویا و همکاری نزدیک انسان ماشین را فراهم کرده است.
۱. وضعیت بازار و بازدهی‌ها
در سال ۲۰۲۴، بازار جهانی AI به حدود ۴۳.۶ میلیارد دلار رسیده و پیش‌بینی می‌شود با نرخ رشد سالانه‌ی حدود ۲۳٪ تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۱۵۳.۹ میلیارد دلار برسد. در بسیاری از صنایع، سهم AI از هزینه‌های عملیاتی شرکت‌ها هنوز کمتر از ۰.۱٪ است، اما با تدوین استراتژی‌های رسمی توسط مدیران ارشد، کاربردهایی مانند Edge AI، و زیرساخت داده‌ای مقیاس‌پذیر در حال گسترش هستند.
۲. هوش مصنوعی فیزیکی
مفهوم هوش مصنوعی فیزیکی شامل ربات‌هایی است که نه تنها وظایف تکراری را انجام می‌دهند، بلکه می‌توانند محیط را درک کرده، یاد بگیرند و نسبت به محیط و تغییرات واکنش نشان دهند.
مفهوم هوش مصنوعی فیزیکی شامل ربات‌هایی است که نه تنها وظایف تکراری را انجام می‌دهند، بلکه می‌توانند محیط را درک کرده، یاد بگیرند و نسبت به محیط و تغییرات واکنش نشان دهند.
این فناوری توسط صنایعی چون آمازون و فاکسکان برای بهبود انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری زنجیره‌ی تأمین به‌کار گرفته شده است.
۳. همکاری پیشرفته‌ی ربات‌ها و انسان‌ها
قابلیت همکاری در ربات‌ها یا Cobots در قالب ربات‌هایی با تعامل نزدیک با انسان طراحی می‌شوند. پژوهشی که ربات‌ها را در قالب «رقص رباتیک» یا RoboBallet هماهنگ کرده، نشان داده است این سامانه‌ها می‌توانند به‌صورت هماهنگ، سریع‌تر و با برنامه‌ریزی لحظه‌ای وظایف را انجام دهند در حالی که سامانه‌های سنتی ممکن است برای انجام این کار به روزها زمان نیاز داشته باشند.
۴. هوش پیشگو و اتوماسیون هوشمند
با استفاده از AI و IoT، صنایع قادرند عملکرد تجهیزات، مصرف انرژی و کیفیت تولید را به‌صورت بی‌درنگ پایش و تنظیم کنند. این پیشگویی‌ها، توقف‌های ناخواسته را کاهش داده و عملکرد را بهینه می‌سازند.
با استفاده از AI و IoT، صنایع قادرند عملکرد تجهیزات، مصرف انرژی و کیفیت تولید را به‌صورت بی‌درنگ پایش و تنظیم کنند. این پیشگویی‌ها، توقف‌های ناخواسته را کاهش داده و عملکرد را بهینه می‌سازند.
در انبارها، شرکت‌هایی مانند آمازون با بیش از ۷۵۰ هزار ربات متحرک و شمار زیادی بازوی رباتیک، هزینه‌های تحویل کالا را تا ۲۵٪ کاهش داده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ سالانه حدود ۱۰ میلیارد دلار در این رابطه صرفه‌جویی کنند.
۵. سامانه‌های هوشمند سازگار و عامل‌محور
هوش مصنوعی عامل‌محور به ماشین‌ها کمک میکند تا به‌صورت خودگردان، شرایط را ارزیابی کرده، تصمیم‌گیری و واکنش‌دهی کنند. این سامانه‌ها در حوزه‌هایی مانند زنجیره‌ی تأمین، خدمات مشتری و مدیریت ریسک عملکردی بصری دارند و تا سال ۲۰۲۷ انتظار می‌رود نیمی از شرکتهای استفاده‌کننده از AI نسل جدید، از این فناوری بهره ببرند.
۶. طراحی تولید هوشمند با مدل‌های زبان و دوقلوهای دیجیتال
در پژوهشی، ترکیب مدل‌های زبان بزرگ (LLMs)، دوقلوهای دیجیتال و سامانه‌های اتوماسیون نشان داده است که می‌توان تولید انعطاف‌پذیر و فرآیندهای خودگردان را به‌راحتی طراحی کرد. این سامانه‌ها می‌توانند دستورات را فهمیده، برای انجام آنها برنامه‌ریزی کرده و فرآیند را اجرا کنند.
۷. چشم‌انداز آینده: ربات‌های انسان‌نما
ربات‌های انسان‌نما که زمانی در قلمرو علمی‌تخیلی بودند، امروزه در انبارها و کارخانه‌ها در حال پیاده‌سازی و به‌کارگیری هستند. با پیشرفت‌های AI، عمر باتری و حسگرها، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰، حدود ۷۸ میلیون ربات انسان‌نما در آمریکا فعال باشند. البته مسائل ایمنی، اطمینان‌پذیری و کاربرد بهینه همچنان اموری هستند که با چالشهای جدی مواجه می‌باشند.
بنابراین روند دیجیتال‌سازی در اتوماسیون صنعتی از تکراری ساده به سامانه‌هایی با تصمیم‌گیری هوشمند و خودمتکی تغییر کرده است.
- کاربردهایی مانند هوش مصنوعی فیزیکی، هوش مصنوعی عامل‌محور و طراحی مبتنی بر LLMها پتانسیل ایجاد تحول در خطوط تولید، افزایش بهره‌وری و انعطاف عملیاتی را دارند.
- روندها نشان می‌دهند بازار AI صنعتی رشدی چشمگیر و زیرساختی رو به پیشرفت دارد؛ اگرچه کاربرد گسترده هنوز در آغاز راه است.
روندها نشان می‌دهند بازار AI صنعتی رشدی چشمگیر و زیرساختی رو به پیشرفت دارد؛ اگرچه کاربرد گسترده هنوز در آغاز راه است.
منابع
[1] https://www.ft.com/content/31d959cf-a037-4330-8ea9-8d064c9ac613?utm_source=chatgpt.com
[2] https://www.techradar.com/pro/beyond-automation-the-future-of-intelligent-work-with-agentic-ai
[3] https://www.washingtonpost.com/technology/2025/09/05/humanoid-robots-ai-agility-chatgpt/
[i] Physical AI
[ii] Predictive
[iii] Agentic AI
[iv] Large Language Model
[v] Digital Twins
