نشست تخصصی مدیران ارشد معاونت توسعه و کسب‌وکار مگفا (مرکز گسترش فناوری اطلاعات) و اعضای کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی در روزهجدهم تیر ماه برگزار شد. این نشست با هدف توسعه‌ی همکاری و اجرای پروژه‌های مشترک در راستای تفاهمنامهی فی‌مابین انجمن و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) برگزار شد.
هدف از تفاهم‌نامه بین انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی و ایدرو بهره‌گیری از ظرفیت‌های تخصصی و توانمندی‌های اعضای انجمن در حوزه‌های مرتبط با فناوری‌های نوین همچون اینترنت اشیاء (IoT)، اتوماسیون صنعتی، تحول دیجیتال و توسعه‌ی زیرساخت‌های هوشمند است تا زمینه‌ی مناسبی برای تحول در صنایع کشور فراهم شود. موضوع این تفاهم‌نامه نیز بررسی و اجرای زمینه‌های همکاری مشترک در حوزه‌ی هوشمندسازی و تحول دیجیتال صنایع کشور است که از طریق بهره‌گیری از ظرفیت‌های تخصصی و اجرایی طرفین دنبال می‌شود.
همچنین ایجاد کنسرسیوم‌های تخصصی میان اعضای انجمن و نهادهای وابسته به ایدرو، تسهیل و تسریع در اجرای پروژه‌های هوشمندسازی، تدوین و اجرای مگاپروژه‌های ملی و بین‌المللی با محوریت هوشمندسازی، اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی از دیگر محورهای همکاری است.
ترسیم نقشه راه هوشمندسازی صنایع با مشارکت بخش خصوصی و دولتی
امیرنصرت ذوالفقاری، نایب‌رئیس هیئت‌مدیره‌ی انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی و رئیس کمیته‌ی کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت انجمن در این نشست با تشریح اهداف شکل‌گیری این کمیته، بر نقش کلیدی بخش خصوصی در فرآیند هوشمندسازی صنایع کشور تأکید کرد.
ذوالفقاری با اشاره به مأموریت کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت اظهار داشت: «ما این کمیته را با هدف تدوین نقشه راه هوشمندسازی در کشور و ایجاد هم‌افزایی میان فعالان بخش خصوصی و نهادهای دولتی تشکیل دادیم. باور داریم که این نقشه راه باید با مشارکت بازیگران اصلی صنعت، از جمله مگفا، طراحی و اجرا شود».
به گفته وی، بررسی و شناسایی نیازمندی‌های زیرساختی از جمله اولویت‌های کاری کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت است و در مراحل بعدی اقدامات عملیاتی و اجرایی دنبال خواهد شد.
بررسی و شناسایی نیازمندی‌های زیرساختی از جمله اولویت‌های کاری کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت است و در مراحل بعدی اقدامات عملیاتی و اجرایی دنبال خواهد شد.
نایب‌رئیس هیئت‌مدیره‌ی انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی افزود: «در حال حاضر، ۲۲ شرکت از میان ۱۶۰ عضو انجمن در کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت فعال هستند. هدف ما از این تفاهم‌نامه‌ها، از جمله تفاهمنامهی سه‌ساله با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، تدوین پروژه‌های کلان، انتقال دانش، و طراحی زیرساخت‌های مناسب برای تحول دیجیتال در صنایع مختلف است».
ذوالفقاری با اشاره به ظرفیت‌های انجمن به عنوان یک نهاد تخصصی، بر آمادگی کامل این نهاد برای همکاری در تدوین قوانین و مقررات مرتبط با تحول دیجیتال تأکید کرد و گفت: «انجمن می‌تواند در کنار نهادهایی مانند ایمیدرو و ایدرو، در تدوین مقررات و حتی اصلاحات قانونی مورد نیاز مشارکت کند. این موضوع پیش‌تر نیز در جلسات مختلف مطرح شده است و ما آمادگی داریم به عنوان بازوی فنی و مشورتی در این فرآیند ایفای نقش کنیم».
وی در پایان با اشاره به اهمیت حمایت‌های مالی و مشارکت جدی بازیگران کلیدی صنعت خاطرنشان کرد: «امیدواریم با هم‌افزایی میان ذی‌نفعان، پروژه‌های تعریف‌شده به مرحله‌ی اجرایی برسند و شاهد ارتقای فناوری‌پذیری در صنایع کشور باشیم».
سه حوزه‌ی اصلی فعالیت اعضای انجمن
سمیرا محمودی دبیر انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی هم در این نشست توضیحاتی درباره‌ی پیشینه، ساختار و برنامه‌های انجمن ارائه داد.
وی گفت: «انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی در سال ۱۳۷۴ با همت ۱۳ شرکت فعال در حوزه‌ی اتوماسیون صنعتی تأسیس و در وزارت کار ثبت شد. از آن زمان تاکنون، فعالیت این انجمن به‌صورت مستمر ادامه داشته و اکنون دارای ۱۲۰ شرکت عضو از صنایع مختلف از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه‌ها، آب و فاضلاب و کارخانه‌های تولیدی است».
محمودی با اشاره به ساختار متنوع انجمن افزود: «شرکتهای عضو در سه حوزه‌ی اصلی فعالیت می‌کنند، تأمین تجهیزات، ساخت تجهیزات و یکپارچه‌سازی سیستم‌های کنترل صنعتی. این تنوع در نوع فعالیت باعث شده انجمن ساختار کمیته‌ای متنوعی داشته باشد که شامل کمیته‌های تخصصی و عمومی است».
وی ادامه داد: «در بخش کمیته‌های تخصصی، کمیته تأمین‌کنندگان، سازندگان، و یکپارچه‌سازان سامانه‌های کنترل فعالیت دارند. همچنین، کمیته‌های صنعت‌محور مانند کمیته‌ی تخصصی صنعت نفت و کمیته‌ی ماشین‌آلات کشاورزی، دام و طیور نیز در حال فعالیت هستند».
دبیر انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی در خصوص کمیته‌های عمومی این نهاد اظهار داشت: «کمیته‌ی توسعه‌ی مناسبات و همکاری‌های مشترک، کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت و هوشمندسازی، کمیته‌ی ارزیابی و تشخیص صلاحیت، کمیته‌ی حقوقی و کمیته آموزش، پژوهش و فناوری از جمله کمیته‌های فعال هستند».
محمودی در ادامه به اهمیت کمیته‌ی تحول دیجیتال و هوشمند سازی در صنعت پرداخت و بیان کرد: «این کمیته یکی از کمیته‌های کلیدی دوره‌ی یازدهم هیئت‌مدیره است که پس از آغاز به کار هیئت‌مدیره در بهمن‌ماه سال گذشته، با هدف پاسخگویی به نیازهای روز صنایع در حوزه‌ی هوشمندسازی تشکیل شد. این کمیته فعالیت خود را با استقبال اعضا و تدوین آیین‌نامه آغاز کرده است».
محمودی درباره‌ی همکاری‌های صورت‌گرفته نیز گفت: «تفاهم‌نامه‌ای با سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) امضا شده و مذاکراتی با ایمیدرو نیز در جریان است که امیدواریم به تفاهم‌نامه مشترک منجر شود».
دبیر انجمن صنفی شرکتهای اتوماسیون صنعتی اضافه کرد: «علاوه بر این‌ها، انجمن از سال ۱۳۹2 عضو اتاق بازرگانی ایران است و در فدراسیون نفت، فدراسیون صادرات انرژی و کمیسیون صنعت اتاق ایران نیز عضویت دارد. همچنین کارگروه Industry 4.0 در زیرمجموعه‌ی کمیسیون صنعت، با محوریت انجمن فعال است».
وی تأکید کرد: «فعالیت‌های انجمن محدود به یک صنعت خاص نیست و اعضای ما پروژه‌های مختلفی را در تمامی صنایع اجرا کرده‌اند. در ادامه‌ی همکاری‌ها، برنامه‌ریزی شده است که توانمندی‌های اعضا و نمونه پروژه‌های انجام‌شده در حوزه‌ی هوشمندسازی به‌صورت رسمی معرفی شود».
ضرورت‌های پیاده‌سازی زیرساخت‌های هوشمندسازی صنعتی
احمد نصری مهاجری، مدیرعامل شرکت فرانگر صنعت نیز در این جلسه با اشاره به فاصله‌ی عمیق میان وضعیت فعلی پروژه‌های صنعتی در ایران با استانداردهای روز دنیا، بر لزوم بازنگری اساسی در نحوه‌ی طراحی، اجرا و بهره‌برداری پروژه‌ها به‌ویژه در حوزه‌ی هوشمندسازی تأکید کرد و گفت: «فاصله‌ی ما با مدل‌های مدرن اجرای پروژه‌ها حدود ۵۰ سال است. ما هنوز از همان روش‌های سنتی استفاده می‌کنیم و مقدمات لازم برای ورود به فاز بهره‌برداری هوشمند را نادیده می‌گیریم. مرحله‌ی اول در پروژه، تعریف دقیق نیاز است؛ نه طراحی مهندسی. اما این بخش در بسیاری از پروژه‌های ما مغفول مانده و همین موجب بی‌اثر شدن خروجی‌ها می‌شود».
وی افزود: «هوش مصنوعی یا هر سیستم هوشمندی تنها زمانی می‌تواند مؤثر واقع شود که زیرساخت‌های پایه‌ای آن از قبل آماده شده باشد. طراحی مفهومی [i]که دامنه‌های فنی و مالی پروژه را مشخص میکند، باید به‌عنوان اولین گام دیده شود؛ این همان چیزی‌ست که در دنیا آن را برنامه می‌نامند، اما در پروژه‌های ما اغلب نادیده گرفته می‌شود یا پس از مدت کوتاهی کنار گذاشته می‌شود».
نصری با اشاره به افزایش هزینه و زمان پروژه‌های صنعتی در ایران، اظهار داشت: «دلیل اصلی افزایش دو برابری زمان و هزینه‌ی پروژه‌ها در مقایسه با مدل‌های جهانی، نبود قطعیت در مراحل ابتدایی پروژه و نداشتن سیستم طراحی یکپارچه است. بسیاری از نقشه‌ها و مدارک مهندسی ارتباط منطقی با یکدیگر ندارند و این باعث بروز خطاهای جدی در فاز اجرا می‌شود».
وی با تأکید بر اینکه دیجیتالی‌سازی صرفاً جایگزینی تجهیزات نیست، اضافه کرد: «اتوماسیون تنها یک مرحله‌ی مقدماتی است. گام بعدی، طراحی مهندسی مبتنی بر داده است. سیستم‌های امروز باید به گونه‌ای طراحی شوند که داده‌ها از لحظه‌ی طراحی تا بهره‌برداری قابل رهگیری، تجزیه و تحلیل و استفاده باشند. اگر نتوانیم داده‌ها را به درستی جمع‌آوری و تحلیل کنیم، هیچ سیستم هوشمندی عملکرد مؤثری نخواهد داشت».
مدیرعامل شرکت فرانگر صنعت ادامه داد: «در صنعت نفت، دو و نیم میلیارد دلار کالای مازاد انبار شده وجود دارد که ناشی از خریدهای اشتباه و فقدان سیستم‌های یکپارچه کاتالوگ‌سازی و مدیریت خرید است. ما در سال ۸۴ یک سیستم دیجیتال طراحی کردیم که عملکردی مشابه دیجی‌کالا ولی برای تجهیزات صنعتی داشت. با وجود طراحی، هیچ‌وقت این سیستم به مرحله اجرا نرسید».
وی همچنین به تجربه‌ی شخصی خود در سال‌های گذشته اشاره کرد و توضیح داد: «من سال ۸۱ نماینده‌ی پتروشیمی ایران در انجمن بهره‌وری آسیا بودم. در آن زمان هنوز از هوش مصنوعی صحبت نمی‌شد، اما سناریوهایی مطرح بود که هدفشان افزایش بهره‌وری از طریق طراحی یکپارچه و مدیریت چرخه‌ی عمر تجهیز بود. امروزه این مدل‌ها با کمک هوش مصنوعی قابلیت اجرایی بیشتری دارند، اما زیرساخت آن همچنان در کشور ما ناقص است».
نصری گفت: «امروز پروژه‌ها باید به‌صورت EPC و نه به‌صورت قراردادی سنتی انجام شوند. در این مدل، مشاور، پیمانکار و بهره‌بردار همه باید پاسخگوی عملکرد نهایی سیستم باشند. ما نیازمند دو نوع داده هستیم: یکی برای فرآیند، و دیگری برای تحلیل عملکرد تجهیزات. بدون این داده‌ها، نه IoT و نه هوش مصنوعی کارآمدی لازم را نخواهند داشت».
نصری در پایان خاطرنشان کرد: «برای ورود به فضای واقعی دیجیتال‌سازی، باید پلتفرم‌هایی طراحی شود که علاوه بر اتصال تجهیزات، امکان یادگیری ماشین و تحلیل پیشگویانه را فراهم کند. شرکت‌ها باید آماده باشند که در یک مشارکت یا کنسرسیوم، توانمندی‌ها و نیازمندی‌ها را به‌صورت ماتریسی تحلیل و تکمیل کنند تا به یک ساختار اجرایی مؤثر برسند».
نقش انجمن در ارائه‌ی راهکارهای هوشمندسازی
اعظمی‌فر مدیر عامل شرکت آئین رایانه اصفهان (آریکو) نیز در این نشست تأکید کرد: «انجمن می‌تواند به عنوان یک سولوشن پرووایدر نقش مهمی ایفا کند؛ به‌طوری‌که اعضای آن، هم تجربیات و راهکارهای موفق خود را در قالب خدمات و محصولات ارائه می‌دهند، و هم چالش‌های واحدهای صنعتی را دریافت کرده، به اشتراک می‌گذارند و برای آنها راه‌حل توسعه می‌دهند. این ارتباط دوطرفه بستری برای هم‌افزایی دانش فنی و تجربی در مسیر هوشمندسازی است».
وی گفت: «زیرساخت جمع‌آوری اطلاعات[ii] از خطوط تولید، معادن و سایر مراکز عملیاتی، کلید اصلی هوشمندسازی است. این اطلاعات، از طریق سیستم‌هایی نظیر اسکادا، پنل‌های اپراتوری، آزمایشگاه‌ها، و حتی خود مدل‌های پردازشی استخراج شده و تحلیل می‌شوند. بر پایه این داده‌ها، منطق‌های کنترلی پیشرفته اجرا و امکان تصمیم‌گیری هوشمند فراهم می‌شود».
اعظمی‌فر افزود: «این روند باید به شکل دوطرفه طراحی شود؛ یعنی اطلاعات نه تنها به لایه‌های بالا منتقل شوند، بلکه تصمیم‌ها نیز بتوانند مجدداً به سطوح پایین فرایند منتقل شوند».
مدیر عامل شرکت آریکو با تفکیک مفهوم اتوماسیون و هوشمندسازی توضیح داد: «صرفاً خودکار کردن یک فرآیند یا تشخیص وضعیت تجهیزات، به معنای هوشمندسازی نیست. به گفته‌ی او، هوشمندی زمانی محقق می‌شود که سیستم قادر به تحلیل شرایط، پیش‌بینی وضعیت آینده، و تصمیم‌گیری بدون مداخله انسانی باشد. به بیان دیگر، باید بتوان سامانه‌ای ایجاد کرد که «فکر کند» نه فقط «واکنش نشان دهد».
اعظمی‌فر به ضرورت وجود یک پلتفرم بومی، ایزوله و منطبق با استانداردهای امنیتی و صنعتی اشاره کرد و ادامه داد:« این پلتفرم باید سه قابلیت کلیدی مدل‌سازی اطلاعات فرآیند، پایش لحظه‌ای اطلاعات و مانیتورینگ بلادرنگ با دسترسی از راه دور را در خود جای دهد».
وی تصریح کرد: «بسیاری از کارخانه‌ها هنوز تعریف درستی از مانیتورینگ ندارند و آن را با نصب چند دوربین نظارتی اشتباه می‌گیرند. در حالی که مانیتورینگ صنعتی باید داده‌محور، هوشمند و قابل تحلیل باشد».
انتطارات مگفا از انجمن
در این جلسه علیرضا حاجی‌جباری، معاون توسعه و کسب‌وکار مگفا با تأکید بر رویکرد عملیاتی و نتیجه‌محور، انتظارات مشخصی را از انجمن شرکتهای اتوماسیون صنعتی مطرح کرد.
به گفته وی، «تجربه‌های قبلی از حضور در انجمن‌های مشابه، نشان داده که نهادهای مانند انجمن اتوماسیون صنعتی می‌توانند نقش بازوی اجرایی مؤثری برای پیشبرد پروژه‌های عملیاتی ایفا کنند. در این چارچوب، مگفا به‌دنبال همکاری‌هایی است که نه‌تنها در سطح مشاوره یا تبادل نظر باقی نماند، بلکه در قالب اقدامات اجرایی ملموس و پروژه‌های میدانی جلو برود».
حاجی‌جباری بیان کرد: «هدف، شکل‌گیری پشتوانه‌ای از شرکتهای فعال و متخصص است که بتوان با تکیه بر توانمندی آنها در سراسر کشور، پروژه‌ها را با ضمانت اجرا ارائه داد».
معاون توسعه و کسب‌وکار مگفا با اشاره به چالش‌های همکاری با نهادهای دولتی، ازجمله تغییرات ناگهانی در تصمیم‌گیری‌ها و ناپایداری فرآیندها، تأکید کرد: «بخش خصوصی، به‌ویژه مجموعه‌های حاضر در انجمن، در مقایسه با دولت، توان تصمیم‌گیری و اقدام سریع‌تری دارند.
وی همکاری با انجمن را فرصتی دانست برای پوشش خلاءهای عملیاتی و شتاب‌بخشی به اجرای پروژه‌ها، به‌ویژه در حوزه‌هایی مثل مدیریت انرژی در شهرک‌های صنعتی قلمدا کرد.
حاجی‌جباری در ادامه بر لزوم تنظیم یک چارچوب مشخص گام‌به‌گام برای همکاری تأکید کرد و گفت: «پیشنهادم این است که با تدوین ماتریسی از محصولات و خدمات مرتبط با انرژی و معدن، مسیر همکاری مشترک مشخص گردد و در صورت رسیدن به جمع‌بندی، حتی تولید یک محصول مشترک نیز در دستور کار قرار گیرد؛ محصولی که با برند مشترک وارد صنایع شده و نصب و بهره‌برداری شود».
وی همچنین پیشنهاد کرد «که از ظرفیت‌های حمایتی نظیر صندوق‌های مالی یا حمایت‌های مقرراتی نیز برای تقویت همکاری بهره گرفته شود».
معاون توسعه و کسب‌وکار مگفا ادامه داد: «شرکتهای بخش خصوصی همواره در حوزه‌ی فناوری جلوتر از بخش دولتی حرکت کرده‌اند و حالا وقت آن رسیده که این برتری، در قالب پروژه‌های مشخص و قابل اجرا، به بهره‌برداری برسد».
شرکتهای بخش خصوصی همواره در حوزه‌ی فناوری جلوتر از بخش دولتی حرکت کرده‌اند و حالا وقت آن رسیده که این برتری، در قالب پروژه‌های مشخص و قابل اجرا، به بهره‌برداری برسد
حاجی‌جباری ادامه داد: «بر پایه‌ی دو محور اصلی؛ استفاده از انجمن شرکتهای اتوماسیون صنعتی به‌عنوان بازوی اجرایی مگفا برای اجرای پروژه‌های میدانی؛ و شکل‌گیری پروژه‌های مشترک با خروجی مشخص، در راستای تقویت ظرفیت‌های اجرایی و فنی دو طرف، باید اقدامات بعدی صورت گیرد».
معاون توسعه و کسب‌وکار مگفا، بر ضرورت عبور از فاز تفاهم و ورود به مرحله‌ی اجرا تأکید کرد و گفت:«این تفاهم‌نامه حاصل اعتبار و ارتباط دو طرف است، اما حالا در مرحله‌ای هستیم که باید مشخص کنیم چه کارهایی را انجام داده‌ایم و چه حوزه‌هایی هنوز مغفول مانده‌اند. ما به دنبال خروجی هستیم، نه صرفاً تفاهم‌نامه روی کاغذ بیاید».
وی با اشاره به مأموریت توسعه‌ای مگفا در صنایع مختلف، افزود:«ما مسئول توسعه‌ایم، این یک مأموریت است. سال‌ها در صنعت تجربه‌ی اجرای پروژه‌های توسعه‌ای داریم، اما حالا نیاز داریم با توانمندی‌های طرف مقابل، سرعت و کیفیت را بالا ببریم».
حاجی‌جباری یکی از چالش‌های همیشگی پروژه‌های ملی را در سه محور سرعت پایین اجرا، کیفیت نامطلوب، و ضعف شبکه جغرافیایی تعریف کرد و اذعان داشت:«ما بارها دیده‌ایم پروژه‌ای خوب طراحی شده، اما چون در شهرستان‌ها بازوی اجرایی نداشته، روی زمین مانده. حالا به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اگر پلتفرم و سازوکار درست طراحی شود، می‌توان از ظرفیت اعضای انجمن‌ها و نیروهای بومی استفاده کرد. این یعنی کاری ملی را با ظرفیت محلی پیش ببریم».
وی با نگاهی به پروژه‌های پیشین، به تجربه‌هایی اشاره کرد که به دلیل ضعف در بهره‌برداری از پلتفرم‌ها نتیجه نداده‌اند و در این زمینه توضیح داد:«چند تجربه‌ی B2B داشتیم که در آنها پلتفرم‌سازی اتفاق افتاده، اما استفاده عملیاتی نشده. ما نمی‌خواهیم آن اشتباهات تکرار شود. دنبال اجرا و مکانیزه کردن درست کارها هستیم، نه پلتفرمی که فقط ویترین داشته باشد».
معاون توسعه و کسب‌وکار مگفا در ادامه به حوزه‌های مشخص همکاری اشاره کرد و گفت: «طراحی و بهره‌برداری از دیتا کالکتورهای تخصصی برای معادن، صنایع فرآیندی و نفت و گاز از جمله این حوزه‌ها است. ما دیتا کالکتورهایی می‌خواهیم که در مسیر PLCها قرار بگیرند، اطلاعات را جمع کنند و با پروتکل مناسب به دیتاسنتر منتقل کنند. اگر به آن نقطه برسیم، ممکن است حتی ساخت دیتاسنتر را هم ما انجام دهیم، اما انتظار داریم طرف مقابل بازوی تجهیزاتی ما باشد».
وی همچنین به امکان استفاده از زیرساخت‌های موجود نیز اشاره و تأکید کرد: «ما دنبال پول خرج کردن بی‌هدف نیستیم. زیرساخت داریم. اگر هم‌افزایی شکل بگیرد، استفاده از همین زیرساخت‌ها با ابزار و تکنولوژی شما می‌تواند ما را به خروجی واقعی برساند».
حاجی‌جباری درباره‌ی پلتفرم‌های موجود در دو مجموعه گفت:«پلتفرم‌ها تفاوت دارند. مگفا در بعضی حوزه‌ها از پلتفرم‌های انجمن استفاده میکند، اما این هم باید با تطبیق و تحلیل انجام شود. قرار نیست هر چیزی را از نو بسازیم یا صرفاً به داشته‌های خود تکیه کنیم. به نوعی ما باید همدیگر را تکمیل کنیم».
وی با تأکید بر رویکرد اجرایی مگفا گفت: «ما در مگفا، صرفاً به ارائه‌ی اسناد و گزارش‌های تئوریک بسنده نمی‌کنیم. هدف ما انجام کار عملیاتی است؛ نه پروژه‌های بزرگ غیرواقعی، بلکه حرکت‌های اجرایی مشخص که نتیجه‌محور باشد».
حاجی‌جباری با اشاره به تجربه‌ی خود در حوزه‌ی انرژی و فعالیت در کمیته‌های مختلف از جمله کمیته‌ی انرژی انجمن آینده‌پژوهی، بیان کرد: «از سال ۱۳۸۲ مطالعاتی در حوزه‌ی شناسایی ظرفیت‌های تولید، توزیع و مصرف منابعی همچون آب، برق و گاز آغاز شد، اما متأسفانه بسیاری از این طرح‌ها بدون اجرای عملیاتی باقی ماندند. امروز هم یکی از چالش‌های کشور، همین روزمرگی و عدم اجرای صحیح طرح‌هاست».
از سال ۱۳۸۲ مطالعاتی در حوزه‌ی شناسایی ظرفیت‌های تولید، توزیع و مصرف منابعی همچون آب، برق و گاز آغاز شد، اما متأسفانه بسیاری از این طرح‌ها بدون اجرای عملیاتی باقی ماندند. امروز هم یکی از چالش‌های کشور، همین روزمرگی و عدم اجرای صحیح طرح‌هاست
تمرکز بر توسعه‌ی پروژه‌های صنعتی و ارائه‌ی راهکارهای یکپارچه
احسان کرمانشاهی مدیر فناوری‌های نوین مگفا نیز با تأکید بر اهمیت ایجاد تعاملات هدفمند، پیشنهادهایی برای آغاز همکاری‌های عملیاتی مطرح کرد.
وی مرحله‌ی نخست همکاری را دریافت اطلاعات پایه از سوی انجمن عنوان کرد و افزود: «برای شروع، لازم است شناخت دقیقی از ظرفیت‌ها، محصولات و توانمندی‌های شرکتهای عضو داشته باشیم تا بر مبنای آن، برنامه‌ریزی مؤثر برای ورود به بازارهای صنعتی و معدنی انجام گیرد».
کرمانشاهی با اشاره به تنوع نیازهای موجود در صنایع، تأکید کرد: «پس از تکمیل این اطلاعات، می‌توانیم وارد فاز تحلیل بازار شویم و مشخص کنیم کدام حوزه‌ها یا محصولات از اولویت و جذابیت بیشتری نزد کارفرمایان برخوردارند. ممکن است برخی پروژه‌ها در مقطع فعلی پتانسیل بالاتری برای اجرا داشته باشند که باید به صورت انتخابی روی آنها تمرکز شود».
مدیر فناوری‌های نوین مگفا همچنین ایده‌ی تولید یک محصول مشترک میان شرکتهای عضو را مطرح کرد و گفت: «می‌توانیم مجموعه‌ای از محصولات موجود را در قالب یک پلتفرم مرکزی تجمیع و به‌صورت یکپارچه به بازار هدف ارائه کنیم. این مدل هم‌افزایی می‌تواند بهره‌وری و اثربخشی همکاری را افزایش دهد».
به گفته کرمانشاهی، اولویت پیشنهادی برای آغاز این فرآیند، حوزه‌های مدیریت انرژی (EMS) و صنایع معدنی است.
وی اضافه کرد: «هدف این است که بتوانیم مجموعه‌ای از پروژه‌ها را در حوزه‌ی صنایع، معادن و حتی در سطح شهری شناسایی و تعریف کنیم و با استفاده از ظرفیت‌های انجمن، آنها را به مرحله‌ی اجرا برسانیم».
مدیر فناوری‌های نوین مگفا، به تفکیکی کلیدی در بازار اشاره کرد و گفت: «نگاه ما باید از سطح عمومی به سطح تخصصی و پروژه‌محور حرکت کند. اگر بخواهیم سگمنت بازار را دقیق‌تر تفکیک کنیم، یکی از مسیرهای مهم، حوزه‌ی معادن و مدیریت انرژی است».
کرمانشاهی در تشریح این تقسیم‌بندی اظهار داشت: «ما در سال‌های اخیر، روی معادن تمرکز مشخصی داشته‌ایم. برخی از راهکارهایی که توسعه داده شده، به صورت خاص برای همین حوزه بوده و در پروژه‌هایی هم اجرا شده است. یعنی راهکارها نه‌تنها در قالب یک پیشنهاد نظری، بلکه در میدان عمل مورد استفاده قرار گرفته‌اند».
وی ادامه داد: «ما درحال حاضر راهکارهایی داریم که از بخش‌های ابتدایی مثل پی‌اس، که به نوعی ساختار پایه‌ای مشترک بین پروژه‌هاست، شروع می‌شود و تا سطح داشبورد نهایی که یک پکیج کامل از محصول نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است، ادامه پیدا میکند. این بسته‌ها در برخی موارد به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که میزان سفارشی‌سازی شدن آنها برای پروژه‌های بعدی به زیر ده درصد می‌رسد».
به گفته کرمانشاهی، «این تجربه‌ها باعث شده تا در پروژه‌هایی که اکنون برای معادن در دست بررسی است، مزیت زمانی قابل توجهی به وجود آید. وقتی یک دمو انجام می‌دهیم، مسیر برای اجرا بسیار سریع‌تر می‌شود. چون همه‌ی اجزای کار از قبل آماده‌سازی شده و فقط نیاز به بومی‌سازی حداقلی دارند».
مدیر فناوری‌های نوین مگفا همچنین به حوزه‌ی مدیریت انرژی به عنوان یکی دیگر از مسیرهای تخصصی اشاره کرد و گفت: «در این حوزه هم مجموعه‌هایی هستند که به صورت خاص روی موضوعات عملیاتی مانند گندله‌سازی کار کرده‌اند. یعنی نه صرفاً در سطح مشاوره یا نرم‌افزارهای عمومی، بلکه در قالب راهکارهای کاملاً اجرایی که قبلاً هم در پروژه‌های مشخصی پیاده‌سازی شده‌اند».
کرمانشاهی با تأکید بر مزیت رقابتی در سرعت ورود به بازار[iii] افزود: «اگر با این رویکرد وارد شویم که از راهکارهای نیمه‌آماده یا کاملاً تست‌شده در میدان استفاده کنیم، با توجه به روابطی که بین مجموعه‌ها وجود دارد، می‌توانیم نتایج ملموس و زودبازده‌تری هم در حوزه‌ی معادن و هم در انرژی به‌دست بیاوریم».
وی با تأکید بر اینکه که بخش مهمی از موفقیت در این پروژه‌ها وابسته به تطبیق دقیق نیاز پروژه با راهکار موجود است، افزود: «وقتی راهکار به میدان نزدیک باشد، در سه مؤلفه زمان، ریسک و در اجرا هزینه پایین‌تری خواهیم داشت».
جمع بندی
در راستای تداوم تعاملات و حرکت به‌سوی همکاری عملیاتی، پیشنهاد شد که در مرحله‌ی نخست، اطلاعات فنی، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های تخصصی شرکتهای عضو انجمن از سوی انجمن به مگفا ارائه شود تا بر مبنای آن، امکان تعریف پروژه‌های مشترک فراهم گردد. این اطلاعات می‌تواند مبنایی برای طراحی مدل‌های همکاری، انتخاب اولویت‌ها و تشخیص فرصت‌های بالفعل در صنایع مختلف باشد.
در گام بعد، پیشنهاد شد جلساتی مشترک میان دو طرف جهت تحلیل بازار و بررسی اولویت‌ها در حوزه‌هایی مانند شهرک‌های صنعتی و معادن برگزار شود. هدف از این جلسات، تعیین وزن و جذابیت هر حوزه از منظر نیاز کارفرما و قابلیت پیاده‌سازی راهکارهای فناورانه است. در این چارچوب، امکان تمرکز بر حوزه‌هایی که تقاضای مشخص و قابل اجرا دارند، مانند پروژه‌های EMS و معادن به عنوان اولویت‌های نخست بررسی خواهد شد.
همچنین مقرر شد براساس شرایط بازار و نیاز کارفرما، رویکرد «تجمیع محصولات» را در قالب یک راهکار مشترک دنبال گردد؛ بدین صورت که مجموعه‌ای از محصولات و خدمات شرکتهای عضو، ذیل یک پلتفرم مرکزی طراحی و ارائه شود. این پلتفرم می‌تواند هم از منظر فنی و هم از حیث مالکیت معنوی به صورت مشترک توسعه یابد تا از مزیت هم‌افزایی برخوردار شود.
در پایان مقرر شد با توجه به اهمیت فاز ابتدایی تحلیل و تدوین اطلاعات پایه، این مرحله با اولویت حوزه‌های EMS و معادن آغاز شود. همچنین آمادگی برای برگزاری جلسه‌ی تخصصی بعدی جهت بررسی دقیق‌تر پیشنهادات و تدوین مسیر اجرایی اعلام گردید.
[i] Conceptual Design
[ii] Data Gathering
[iii] Time to Market
